Geveze/Gammaz Yürek - Edgar Allan Poe | Öykü Özeti ve Analizi

Aslında İngiliz edebiyatı okuyanların çoğu eğer bunu Türkçe okuduysa "Gammaz Yürek" olarak biliyor. Orijinal ismi ise "The Tell Tale Heart". Benim tekrar okuduğum kitapta "Geveze Yürek" olarak çevrilmiş. Ben bunu üniversitede ders olarak görmüştüm. Gerçekten balık hafızalıyım sanırım, birçok şeyi unutuyorum. Bu yüzden blog yazmak benim için çok iyi fikir. Neyse, konuyu saptırmadan öykümüze geçelim. Edgar Allan Poe'dan beş kısa öykü okudum, onları paylaşacağım. Analizleri tamamen kendim yapıyorum, kendi çıkarımlarım yani. Kendi fikirlerinizi yorumlarda belirtebilirsiniz! Böylelikle hikayeler daha zenginleşir...

Edgar Allan Poe'ya ait tüm yazılarımı (şiirleri, öyküleri vs.) buradan görebilirsiniz: Edgar Allan Poe

Gammaz Yürek

Özet

Hikâye, isimsiz bir anlatıcının bakış açısından anlatılıyor. Anlatıcı, yaşlı bir adamla birlikte yaşamaktadır ve onun "gammaz" olarak nitelediği tek gözünden rahatsız olmaktadır. Yaşlı adama karşı kişisel bir kini olmadığını yalnızca gözünün kendisini rahatsız ettiğini söyler. Takıntısı giderek artar ve sonunda yaşlı adamı öldürmeye karar verir. Günlerce plan yapar ve geceleri odasına girerek onu gözlemler. Sonunda uygun anı bulduğunda yaşlı adamı öldürüp cesedini parçalara ayırarak döşeme tahtalarının altına saklar. Ancak bir süre sonra cinayet yerine gelen polis memurlarının yanında huzursuzlanmaya başlar. Kendi vicdanının ve paranoyasının etkisiyle yaşlı adamın kalp atışlarını duyduğunu sanır ve deliliğinin son noktasında suçunu itiraf eder.

Temalar

Suç ve Vicdan Azabı
Anlatıcının suçluluğu, deliliğinin de bir göstergesidir. Kendi akıl sağlığını sorgulamasa da, vicdan azabı dolaylı yoldan onu itirafa sürükler.

Delilik ve Paranoya
Hikâyede anlatıcının deliliği belirgin bir şekilde işlenir. Kendini aklı başında biri olarak tanıtır ancak takıntıları ve irrasyonel davranışları onun dengesiz olduğunu gösterir.

Zaman ve Kalp Atışı
Hikâyede zaman ve ritim kavramı büyük bir rol oynar. Özellikle kalp atışının giderek hızlanması, anlatıcının psikolojik çöküşünü temsil etmektedir.

Anlatım ve Üslup

Poe’nun anlatım tarzı oldukça yoğun ve gerilim yüklüdür. Birinci tekil şahıs anlatımı kullanılarak, okur doğrudan anlatıcının zihnine çekilir. Kısa cümleler, tekrarlar ve düzensiz ritim, karakterin ruhsal durumunu yansıtır. Ayrıca, iç monolog tekniğiyle anlatıcının paranoyası ve içsel çatışmaları başarıyla aktarılmıştır.

Sembolizm ve Genel Bakış

Göz
Anlatıcının vicdanının bir yansıması olarak düşünülebilir. Anlatıcı, yaşlı adamın gözünün kendisini izlediğini ve onun içini gördüğünü düşünmektedir. Bu anlatıcının aslında suç işleme niyetinin farkında olduğunu ve bilinçaltında kendini yargıladığını gösterir.

Kalp Atışı
Kalp atışı, anlatıcının vicdanının bir yankısıdır. Gerçekte böyle bir ses yoktur, ancak suçluluk duygusu o kadar baskındır ki, anlatıcı yaşlı adamın kalbinin hâlâ attığını sanır. Aslında bu, onun kendi korkularının ve iç çatışmasının dışavurumudur.

Karanlık ve Işık
Hikâye boyunca anlatıcı genellikle geceleri hareket eder. Yaşlı adamı izlediği sahnelerde ışığı dikkatlice kullanarak onu gözlemler. Karanlık; kötülüğün, bilinmeyenin ve anlatıcının içsel karanlığının bir metaforudur.

Işık ise anlatıcının gözlem yaparken küçük bir ışık huzmesi kullanması, bilginin ve gerçekliğin simgesi olabilir. Ancak bu ışık, anlatıcının akıl sağlığını aydınlatacak kadar güçlü değildir. Karanlık her zaman daha baskındır.

Gammaz Yürek (The Tell-Tale Heart) - Başlık
Hikâyenin başlığı olan "The Tell-Tale Heart", yani "Gammaz Yürek", çift anlamlı ve derin bir metafor taşıyor. Poe’nun başlıklarda kullandığı kelime oyunları, hikâyenin atmosferine ve ana temalarına doğrudan gönderme yapıyor.

İngilizcede "tell-tale", “ele veren, ispiyoncu, gammaz” anlamına gelir. Yani bir şeyi açığa çıkaran, sır saklayamayan bir unsurdan bahsediyoruz. Buradaki "tell-tale" ifadesi, hikâyede anlatıcının saklamaya çalıştığı suçu açığa çıkaran unsurları simgeler.

Kalp ise, kalbin atışı hem yaşlı adamın ölmeden önceki korkusunu hem de anlatıcının giderek büyüyen suçluluk duygusunu temsil ediyor.

Türkçeye "Gammaz Yürek" olarak çevrilmiş olan başlık, özgün anlamı tam olarak karşılamıyor. Daha doğrudan bir çeviri yapacak olursam, "Ele Veren Kalp" veya "İhanet Eden Kalp" gibi seçenekler daha uygun olabilir. Ancak "gammaz", Osmanlıca kökenli olup "ispiyoncu, ihbar eden" anlamına geldiğinden orijinal kelimenin anlamını kısmen de olsa koruyor.

Edgar Allan Poe’nun Gammaz Yürek öyküsü, suçluluk duygusunun insan zihninde nasıl bir çöküşe yol açabileceğini ustalıkla işliyor. Paranoya, delilik ve vicdan azabı gibi temaları, yoğun bir gerilim atmosferi içinde sunarak biz okuyucuları, anlatıcının zihnine hapsediyor. Hikâyenin başından itibaren akıl sağlığını savunan anlatıcının, aslında giderek deliliğin içine sürüklendiğini görmek, Poe’nun psikolojik derinliği ve gotik anlatımı ne kadar iyi kullandığını gösteriyor. Başlıktaki tell-tale (ele veren) ifadesi, sadece kalbi değil, anlatıcının kendi bilinçaltını ve suçluluk duygusunu da kapsayarak eserin en önemli sembollerinden biri hâline gelir. Gammaz Yürek, Poe’nun ustalıklı anlatımıyla suçun ağırlığını ve insan psikolojisinin kırılganlığını gözler önüne seren, zamansız bir klasik olarak edebiyat dünyasında hak ettiği yeri korumaya devam ediyor.