Devam ediyoruz Türk mitolojisine. Türk mitolojisine ait tüm konuları BURADAN ve mitolojiye ait tüm konuları BURADAN görebilirsiniz.
Türk boylarının mitolojileri tarih boyunca coğrafi, kültürel ve dini etkileşimlerle önemli değişimler geçirdi. Göçebe yaşam tarzı, doğayla iç içe olma ve farklı uygarlıklarla temas kurma, mitolojik inançların dönüşümünde büyük rol oynamıştır. İşte Türk mitolojisinin zaman içinde nasıl değiştiğine dair ana hatlar:
1. Erken Dönem: Gök Tanrı İnancı ve Şamanizm
Türk mitolojisinin en eski dönemlerinde, doğa merkezli ve animistik bir inanç sistemi hâkimdi. Gök Tanrı (Tengri), en yüce varlık olarak kabul edilirken, Yer-Su ruhları, atalar ruhları ve doğa ruhları (orman, su, dağ ruhları) büyük önem taşıyordu. Bu dönemde:
-Şamanizm yaygındı ve şamanlar (kamlar), ruhlarla iletişime geçen kutsal aracılar olarak görülüyordu.
-Kurt, geyik, kartal gibi totem hayvanları kutsal kabul ediliyordu.
-Destanlarda ve mitlerde doğaüstü varlıklar (Ejderha benzeri Evren, Al Karısı, Yelbeğen) yer alıyordu.
2. Göktürk ve Uygur Dönemi: Devletleşme ve Budist Etkiler
Türk boyları devletleşmeye başladıkça mitolojileri de düzenli hale gelmeye başladı. Özellikle Göktürk ve Uygur dönemlerinde:
-Kurt Türeyiş Mitleri (Asena Efsanesi) yaygın hale geldi.
-Bozkurt ve Ergenekon Destanı, devletin kökenini ve yeniden doğuşunu simgeleyen anlatılara dönüştü.
-Uygurların Maniheizm ve Budizm’i benimsemesiyle, Türk mitolojisine Buda, Mani, karma, reenkarnasyon gibi kavramlar eklendi.
3. İslamiyet’in Kabulü ve Dönüşüm (10.-15. Yüzyıl)
Karahanlılar ve Selçuklular döneminde Türkler İslamiyet’i kabul ettikçe mitolojileri de büyük bir dönüşüm geçirdi:
-Gök Tanrı ve doğa ruhlarının yerini Allah ve melekler aldı.
-Destanlardaki kahramanlar, İslami unsurlarla harmanlanarak Hz. Ali’nin, Battal Gazi’nin kahramanlık hikâyelerine benzedi.
-Alp-Eren, Evliya, Hızır gibi İslam-Türk sentezi karakterler ortaya çıktı.
-Dede Korkut Hikâyeleri, Oğuz mitolojisinin İslami değerlerle birleşmiş bir örneği oldu.
4. Osmanlı ve Halk Mitolojisi (15.-19. Yüzyıl)
Osmanlı döneminde Türk mitolojisi, halk hikâyeleri ve masallar şeklinde yaşamaya devam etti. Bu dönemde:
-Destanlar halk hikâyelerine ve masallara dönüştü.
-Keloğlan, Tepegöz, Peri Kızı gibi karakterler halk anlatılarında yaygınlaştı.
-Şamanik ögeler, Anadolu halk inançlarına cinler, periler, devler, karabasanlar şeklinde yansıdı.
Günümüz ve Modern Mitoloji
Günümüzde Türk mitolojisi, yeniden keşfedilerek popüler kültürde canlanıyor:
-Türk mitolojisine dayalı romanlar, oyunlar, diziler artıyor.
-Diriliş Ertuğrul, Destan gibi yapımlarda eski Türk inançlarına göndermeler yapılıyor.
-Mitolojik varlıklar modern anlatılarda fantastik unsurlar olarak yer alıyor.
Sonuç olarak, Türk boylarının mitolojisi göç, dinî dönüşüm ve kültürel etkileşimler sonucunda büyük değişimler yaşamıştır. Ancak birçok eski inanış, halk arasında efsaneler ve masallar yoluyla yaşamaya devam etmektedir. Bir sonraki Türk mitoloji konumuz evrenin ve dünyanın yaratılışı olacak. Umarım bu seriyi sevmişsinizdir. :)
sevdik :) islamiyet öncesi mitoloji daha ilginç demek ki. şamanlar, kurtlar, asena gibi. bir de yani demek ki, islamiyet öncesi mitolojik inanışlar geleneklerin bazıları islamdan sonra da devam etmiş. belki biz bazılarını islamik sanıyoruz ama daha eskiden de olabilir. hani, nazar gibi. :) çok ilginç bu konu vallahi :) bizim insanımıza bakınca sahiden de şamanizm ile islam karışımı gibi bir kültür var sanki :) bunlar pek bilinmeyen konular, herhalde geçmişimiz bize pek öğretilmiyor, osmanlıyı filan biliyoruz, ya da bizler geçmişimize pek meraklı değiliz. yabancılar çok meraklı geçmişlerini öğrenmeye yaşatmaya :)
YanıtlaSilBir toplumun geçmişini öğrenmesi şarttır. Bunun en büyük nedeni de gelecek de aynı hataların yapılmamasıdır. Ama tabii, ülkece neredeyiz belli, araştırmayı, öğrenmeyi sevmiyoruz ülkece. Bize dayatılan her neyse ona okeyiz. Mitolojiye meraklı olan çok kişi yok. Sanırım fantastik olarak bakılıyor ve dine aykırı olarak görülüyor belki de. Fantastik konular da ele alınmaz bu yüzden bizim ülkede fark ettiysen. Biz de Game of Thrones, Supernatural, The Boys gibi diziler yok. Eskiden vardı tabii, Sihirli Annem, Selena falan. Artık o tarz bile çocukları eğlendirmek için çekilmiyor :)
Silİslamiyet öncesi benim de ilgimi daha çok çekti. Zaten ben doğayla ve hayvanlarla çok haşır neşirim, az çok biliyorsun beni Deep. Ve benim kanımda göçmenlik var, yörüğüm ben. Bazen sırf bu yüzden doğayı çok sevdiğimi ve aynı yerde uzun süre kalmayı sevmediğimi düşünüyorum. :)
Mitoloji çok güzel bir konu. Senin de dediğin gibi geçmişimize dair çok fazla şey sunuyor. Senin buna ilgili olman, ilgili olanları görmek hoşuma gidiyor doğrusu. Teşekkür ederim yorumun için. :)
Ah ayrıca evet, İslamiyette de şamanizm izlerine rastlanır, bu konuda da haklısın. Mesela Şamanlar hastalıkları iyileştirmek için ritüeller yapardı. Anadolu’da hala bazı duaların ve nefes üfleyerek yapılan şifa uygulamaları var, görmüş ya da duymuşsundur böyle şeyler, haberlerde bile çıkar. Kendileri belki bunu bilmese de eski Şaman geleneğine dayanıyor olabilir. Bu sadece bir örnek. Daha çok var. :)
Sil