Beren ile Luthien - J.R.R. Tolkien | Kitap Önerisi

 Bu kitabı çooook önceden okumuş ve sevmiştim ama aklımda tek tük şeyler kalmış. O yüzden tekrar okumak istedim ve bayram tatilinde okuyuverdim. Beren ile Luthien, J.R.R. Tolkien’ın Orta Dünya evreninde geçen en eski ve en romantik öykülerden biri. Tolkien’in ölümünden sonra oğlu Christopher Tolkien tarafından yayıma hazırlanmış bu eser hem bir aşk hikayesi hem de mitolojik bir kahramanlık destanıdır. Hikayenin kökenleri, Tolkien’in gençliğinde, eşi Edith ile olan ilişkisinden ilhamla oluşmuştur. Normalde romantik çok sevmesem de bayram tatilimde doğanın içindeyken kendimi peri masalında gibi hissetmek için seçtiğim bir kitaptı ve başarılı da oldu.

Kitap, sadece anlatının kendisini değil aynı zamanda bu hikayenin zaman içerisindeki evrimini ve farklı biçimlerini de ortaya koymuş. Bu yönüyle hem edebi hem akademik bir metin niteliğindedir. Christopher Tolkien, hem anlatıyı bir araya getirirken hem de babasının taslaklarını yorumlarken oldukça özenli ve saygılı bir yaklaşım sergilemiş. Kitapta yer alan açıklamalar, düzeltmeler ve şiirsel parçalar, Tolkien evrenine çok daha derin bir bakış sunuyor. 

Dil ve üslup bakımından kitap hem epik hem şiirsel nitelikler taşıyor. Dili zaman zaman ağır olabilir; özellikle eski İngilizceye özgü kelimeler veya Orta Dünya’ya özgü isimler ve terimler okuyucuyu zorlayabiliyor. Ancak Tolkien’in mit yaratmadaki ustalığı, kelime seçimindeki özeni ve doğa betimlemelerindeki inceliği bu zorluğu edebi bir zevke dönüştürüyor. Kitabın arka kapağı:

Kitap toplamda beş bölümden oluşuyor. Önsöz, Kadim Günler Üzerine Notlar, Beren ile Luthien ve ek kısımda bulunan Leithian Şarkısı - Düzeltmeler ve Orijinal Metinlerdeki İsimler Listesi olarak. 

Christopher Tolkien’ın kaleme aldığı önsöz, kitabın amacı ve yapısını açıklayan önemli bir giriş sunuyor. Bu bölümde, Beren ile Luthien öyküsünün farklı versiyonları ve zaman içindeki dönüşümleri anlatılmış. Christopher Tolkien, babasının metinlerini bir araya getirirken ne gibi zorluklarla karşılaştığını, hangi metinleri neden tercih ettiğini ve okuyucuya bu metinleri nasıl sunmak istediğini açıklamış. Aynı zamanda bu hikayenin, Tolkien ailesi için taşıdığı kişisel anlam da burada dile getirilmiş.

Kadim Günler Üzerine Notlar kısmında, eğer Silmarillion’u okuduysak ya da Orta Dünya mitolojisine aşinaysak daha anlaşılır hale geliyor. Tolkien’in kurduğu evrenin derinliği göz önüne alındığında, hikayeye temel oluşturan “Kadim Günler” (Elder Days) hakkında açıklamalar yapılmış. Burada Valar, Maiar, Morgoth ve elf halkları gibi kavramlara dair temel bilgiler sunuluyor. 

 Beren ile Lúthien  kısmında, yani kitabın ana bölümünde ölümlü insan Beren ile ölümsüz elf prensesi Luthien Tinuviel’in destansı aşkı anlatılıyor. Hikaye, Orta Dünya’nın en karanlık dönemlerinden birinde geçiyor. Beren, Luthien’in babası Thingol tarafından, Silmaril taşlarından birini Melkor’un (Morgoth) tacından alması şartıyla sınanır. Bu, imkansız bir görevdir. Ancak Luthien’in Beren’e olan sevgisi, onun bu tehlikeli göreve katılmasına ve hatta kaderlerini paylaşmasına neden olur.

Bu kısımda, kahramanlık, aşk, ölüm ve diriliş temaları epik bir üslupla işlenmiş. Zaten Tolkien'ın hayal, gücüne, yazarlığına diyecek yok, bunu hepimiz biliyoruz. Özellikle Luthien’in kararlılığı ve gücü, onu Tolkien’in kadın karakterleri arasında eşsiz kılıyor. Hikaye, klasik mitolojik motiflerle modern anlatımın birleştiği örneklerden biri. Ayrıca Tolkien'in diğer eserlerinde (özellikle Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi) bu hikayeye yapılan göndermeler, bu anlatının ne denli merkezi bir yer tuttuğunu gösteriyor. 

Ek kısımda bulunan Leithian Şarkısı – Düzeltmeler ise Leithian Şarkısı (Yoksunluğun Bitişi Şarkısı) adlı uzun ve tamamlanmamış şiirin düzeltmelerini ve farklı versiyonlarını içeriyor. Şiirsel formda yazılmış bu metin, hikayenin erken dönem bir versiyonudur. Tolkien’in destanlara ve şiirsel anlatıya olan ilgisini gözler önüne seriyor. Bu şiir, Beren ile Luthien’in öyküsünü daha lirik, daha simgesel bir düzlemde yeniden anlatır.

Kitabı okumalı mısınız? Eğer Tolkien evrenine dair derinlemesine bilgi sahibi olmak ya da Orta Dünya’nın şiirsel kökenlerine inmek istiyorsanız, Beren ile Luthien'ın mutlaka okunması gereken bir eser olduğunu düşünüyorum.