Dostoyevski Öyküler Kitap İncelemesi

Kafamın içindeki binlerce kaynak açılıverdi. Sözlerim bir nehir gibi akmalı, yoksa boğulacağım...

Syf: 32

İçinde Dostoyevski'nin beş öyküsünün bulunduğu bir kitap okudum. Bu öyküler: Beyaz Geceler, Bir Yufka Yürek, Dürüst Hırsız, Bobok ve Başkasının Karısı. Öyküleri kısa kısa değerlendirip, sevdiğim alıntıları paylaşıp sonra da kitap hakkında genel bir değerlendirme yapacağım bu yazımda. Öncesinde şöyle kısaca bir Dostoyevski'den bahsedeyim.

Fyodor Dostoyevski (11 Kasım 1821 - 9 Şubat 1881)

Birçok eleştirmen tarafından dünya edebiyatının en iyi romancılarından biri olarak değerlendirilen Dostoyevski,  Rus romancı, öykü yazarı, denemeci ve gazeteciydi. 19. yüzyılın Rusya'sının sıkıntılı siyasini, insan psikolojisini, sosyal ve manevi yönünü ele aldı eserlerinde genelde. 1864'de Yeraltından Notlar romanını yayınlayarak varoluşçuluk kavramını ilk defa edebiyata kazandırdı.

Kitabın arka kapak açıklaması:

1. Beyaz Geceler

Kitabımızın ilk öyküsü Dostoyevski'nin 1848 tarihinde yayınladığı romantik kurgu tarzındaki Beyaz Geceler. Aslında öyküden ziyade kısa roman türüne giriyor. Yani öyküden biraz uzun, romandan kısa, arada bir tür. İlk olarak dergi de yayınlanıyor daha sonrasında 1860'da romanı biraz daha değiştirerek kitap halinde basılıyor. 

Kendi kendime soruyorum: Nerede hayallerim? Kafamı sallıyorum, yıllar nasıl da uçup gitmiş diye! Ve sonra yine bir soru kendine. Gelip geçen yıllarda ne yaptın? En güzel yıllarını nereye sakladın? Yaşadın mı yaşamadın mı? Bak dersin kendi kendine, bak, yeryüzüne nasıl da soğuk çöküyor. Daha önümüzde yıllar akıp gidecek, arkalarından kasvetli bir yalnızlık gelecek, bastonlu, titremeli bir ihtiyarlık gelecek, ardından da keder ve ümitsizlik. Fantastik dünyan donuklaşacak, buz tutacak, hayallerin solacak sarı yaprakların ağaçlardan dökülmesi gibi dökülecek.

Syf: 43-44

Romanda baş kahramanımız anonim. Anlatıcı, Petersburg'un sokaklarında yalnız dolaşan, iyi, umut dolu, saf ve hayalperest bir karakter. O kadar yalnızdır ki şehrin sokaklarını, evlerini hatta yaşayanlarını en ince detayına kadar bilir. Ve yalnızlıktan iyice bunaldığı bir gün yine bu sokaklarda yürürken yolu ağlayan bir kıza çıkar. Nastenka adındaki bu kızla sıkı bir dostluk kurar. Onun sorunlarını çözmeye çalışır ve yaşadıklarını, hissettiklerini günden güne anlatır. Bu kızla yaşadığı günleri de beyaz geceler olarak niteler. Nastenka'nın onu uyarmasına rağmen karakterimiz bu kıza bağlanır ve kısa romanımızda bu ikili arasında döner.

Akıcı bir dille, güzel bir saflık ve sadelikle yazılmış romanımız. Kitabı okurken içimden birçok duygu geldi geçti. Anlatıcımızın hissettikleri, Nastenka'nın hissettikleri... Üzüntü, heyecan, umut; hepsini içimde hissettim hep çünkü dokunaklı bir şiirsel çalışmayı andırıyor eserimiz.  Puanım: 4/5

2. Bir Yufka Yürek

Yine 1848 tarihinde kitap şeklinde yayınlanan kısa öykü. Aynı evde yaşayan Arkadiy İvanoviç Nefedeviç ve Vasya Şumkov adındaki iki arkadaşın etrafında gelişiyor her şey. Yakın bir zamanda evlenecek olan Vasya'nın mutluluğu ve heyecanı dile getiriliyor tüm eser boyunca. Aşırı duygular anlatılıyor. Açıkçası beni sıktı bu öykü. Ama bunun nedeni eserin sıkıcılığından değil aşırı herhangi bir şeyin yarardan ziyade zarar getireceği ile ilgili. Vasya'nın yetiştirmesi gereken bir işi var ve heyecanından, mutluluğundan dolayı işi bir türlü bitiremiyor. Sürekli baygınlık geçiriyor ve arkadaşı Arkadiy'i de derinden etkiliyor hareketleriyle. Puanım 3/5

3. Dürüst Hırsız

Bu öyküde eski bir asker olan Astafiy İvanoviç adındaki adam, yıllardır bekar hayatı sürdüğü evine yeni bir kiracı alıyor yalnızlıktan sıkıldığı için. Yeni gelen kiracının bir eşyası kaşla göz arasında çalınınca Astafiy kendi yaşadığı bir anıyı anlatıyor ve biz de bunu okuyoruz bu eserde. Kendisi zengin olmadığı halde, hatta kendine zor yetebildiği halde sırf merhametinden yıllarca acıdığı için hiç tanımadığı ayyaş bir adama bakmasından ve bunun sonucunda baktığı adamın hırsızlık yapmasından bahsediyor. 

Eserin ismindeki zıtlık eserde kendini gösteriyor. Astafiy'in baktığı bu adamın adı Yamelya'dır. Astafiy ona yemeğini , içeceğini hep verir. Yamelya ise tam anlamıyla hayattan kopmuş, pes etmiş içmekten başka bir şey bilmeyen biridir. Anısını okurken, Yamelya böyle bir insan olmasına rağmen, anlatıcımız (anlatıcımız yine anonim bu arada) aynı zamanda ona karşı acıma, iyi niyet ya da merhamet göstermemizi istiyor gibi. Bunu da en iyi Yamelya hırsızlık yapmasına rağmen daha suçunu itiraf etmeden Astafiy'în onu affetmesinden anlıyoruz. Puanım 4/5.

4. Bobok

Okuduklarım arasında en garip olanıydı. Ayrıca en sevdiğim söz de burada yer alıyordu:

Bence insanların en akıllısı, kendine ayda en az bir kere deli diyendir. Bu günümüzde duyulmamış bir meziyettir! Önceden, aptalların akıllarına yılda en az bir kere aptal oldukları gelirdi. Fakat şimdi bu da yok. Ayrıca, işleri o kadar berbat ettiler ki aptalı zekiden ayıramazsınız. Bunu bilerek yaptılar.

Syf: 177

Bobok 1873'de yayınlanmış olup, Ivan Ivanovitch adındaki birinin mezarlıkta yaşadıklarından bahsediyor. Uzak bir akrabasının cenaze törenine gelmiş olan Ivan söylenmeye başlıyor. Yani kim cenaze töreninde olmak ister ki? Ceset kokuları, rüyalarına musallat olan vefat edenlerin son yüz şekilleri... Kendi kendine söylenirken bir mezar taşının üzerinde oturuyor. Bu sırada konuşma sesleri duymaya başlıyor. Mezar taşının altından birçok ses duymaya başlıyor. Ölenler aslında tam ölmemiş. Yani yaşamla ölüm arasındalar. Hareket edemiyorlar, koklayamıyorlar ama muhabbet edebiliyorlar. Hem de ahlaksızca... Ölmeden önce birbirinin yaptıkları kötü şeyleri ortaya döküyorlar, genç bir kızın cinsellik hayatını dinlemek istiyorlar, soyunmak istiyorlar vs. Evet, oldukça gülünç ve garip bir öykü. Çıkarılacak sonuç ne olmalı? Açıkçası bu eseri okursanız sizden yorum almak isterim. Beraber tartışalım. Bununla ilgili belki ayrı bir yazı yazarım. Ama siz okuduysanız yorumlarda görüşünüzü belirtin!

Benim düşüncem öldükten sonra hayat vardır ve ahlaksızlıklar ölümden sonra bile devam edebilir. Bobok ismi baya garip değil mi? Anlamını spoiler (detay) vermemek istemediğim için yazmıyorum; sadece şunu söyleyebilirim Bobok kelimesi Rusçadan Türkçeye küçük fasulye olarak çeviriliyor.

Puanım: 3/5.

5. Başkasının Karısı

Gülünç bir öykü daha. Kıskançlıktan ölen bir adamın karısını basmak için nasıl kendini küçük düşürdüğünü anlatıyor. Okurken kendimi bir tiyatro sahnesinde gibi hissettim. Her şey gözümde canlandı. Olaylar hemen geçiliyor. Kısa ve öz bir eser. Çok etkilenmedim. 3/5

Alıntılar

Mutsuz olduğumuzda, başkalarının mutsuzluklarını da daha güçlü hissederiz; his denilen şey, parçalara ayrılmaz, daha da yoğunlaşır...

Syf: 62

Her şeye hayret etmek, elbette aptallıktır; hiçbir şeye hayret etmemek ise çok daha güzeldir ve bunun iyi olduğu kabul edilir. Fakat gerçekte bunun böyle olduğunu sanmam. Bana kalırsa, hiçbir şeye hayret etmemek, her şeye hayret etmekten çok daha büyük bir aptallıktır. Bununla birlikte, hiçbir şeye hayret etmeyen, neredeyse hiçbir şeye saygı da göstermez. Aptal insan da saygı gösteremez.

Syf: 180

Müziğin, ancak her kulağın zevkine hitap ettiği sürece başarılı olduğunu söylerler. Müzikte neşeli insanlar mutluluk, üzgün insanlar ise keder bulur.

Syf: 227

Genel Değerlendirmem 

İlk defa Dostoyevski okudum ve açıkçası Dostoyevski'ye başlamak için iyi bir kitap tercihi olabilir. Derin mesajlara sahip, kendimizi içinde bulabileceğimiz tarzda öyküler aslında. Akıcı, sade ve öz dil kullanılmış. Dostoyevski'nin çok öne çıkmayan ama yine de hoş öyküleri yer alıyor.

Önceden dediğim gibi Koridor Yayıncılığın kitaplarını seviyorum zaten. Sıkmayan boyutta yazılar, nostaljik kapaklar ve sağlam kitap yapısına sahip. Genel olarak kitaba puanım 3.5/5

***

Instagram: @kayipfisilti

Goodreads: @kayipfisilti

Tüm kitap inceleme & önerilerimi görmek için: Edebiyat